آشنایی با فرآیند شاپ دراوینگ و نقشه های شاپ (نقشه های کارگاهی)
آشنایی با فرآیند شاپ دراوینگ
پس از آنکه طراحی یک پروژه به پایان رسید، باید نقشه های لازم جهت ساخت قطعات تهیه گردد. به فرآیند تهیه نقشه های کارگاهی، اصطلاحا شاپ دراوینگ یا به اختصار شاپ به شخصی که نقشه های شاپ پروژه را تهیه می کند، شاپیست گفته می شود. تهیه نقشه های شاپ، نیازمند تخصص و دقت بالایی است و کوچکترین اشتباه می تواند منجر به ضررهای مالی فراوانی گردد. به همین منظور، لازم است کسانی که قصد تهیه نقشه های شاپ را دارند، دوره های آموزش شاپ دراوینگ را گذرانده و تخصص و تجربه لازم برای این کار را کسب نمایند.
برای تهیه نقشه های شاپ، ابتدا طراح، نقشه های سازه را در اختیار شاپیست قرار می دهد تا با استفاده از آن، مدلسازی پروژه و تهیه نقشه های کارگاهی را آغاز کند. روند کار بدین شکل است که طراح سازه، پروژه آماده شده را در قالب یک یا چند فایل که معمولا فایل های اتوکد است، در اختیار شاپیست قرار می دهد. سپس، شاپیست با استفاده از نقشه های سازه، اقدام به مدلسازی پروژه می نماید. شاپیست می تواند یکی از پرسنل کارخانه اسکلت فلزی باشد و یا اینکه به عنوان فردی مستقل، شاپ پروژه را انجام دهد. در هر صورت، لازم است طی فرآیند شاپ، ارتباطی مستمر میان شاپیست و طراح جهت رفع مشکلات و ایرادات احتمالی پروژه وجود داشته باشد.
معمولا نقشه های کارگاهی، حاوی جزئیات کامل پروژه به تفکیک هر قطعه است و تمامی اطلاعات لازم برای کلیه فرآیند ساخت و نصب پروژه را در بر دارد.
اهمیت شاپ دراوینگ
برخی از مهمترین فواید تهیه و استفاده از نقشه های شاپ به شرح زیر است:
۱ – برآورد دقیق مواد اولیه مورد نیاز، برآورد هزینه ها و برآورد زمان ساخت پروژه
۲ – اختصاص کدهای یونیک به هر قطعه
۳ – امکان جستجوی قطعات و نقشه ها
۴ – راهنمای کامل برشکاری و ساخت قطعات به همراه جزئیات کامل
۵ – امکان مشاهده نمای سه بعدی سازه و مکان و نحوه قرار گیری هر قطعه در آن.
۶ – کاهش خطاها و ایرادها
۷ – تسریع روند ساخت پروژه
۸ – گزارش گیری پیشرفته به همراه امکان فیلتر کردن گزارشات
۹ – تسریع روند نصب و جلوگیری از اشتباهات احتمالی هنگام نصب قطعات
و بسیاری از امکانات دیگر
نهایتا، پس از اتمام کار، شاپیست از نقشه های کارگاهی تهیه شده در نرم افزار، خروجی گرفته و در اختیار پیمانکار (سازندگان پروژه) قرار می دهد. همچنین، شاپیست، به صورت مستقل، نقشه های نصب را نیز تهیه و قبل از بارگیری و ارسال قطعات، در اختیار نصاب قرار می دهد.
بنابر آنچه در این مقدمه گفته شد، آموزش شاپ دراوینگ (آموزش تهیه نقشه های شاپ)، برای مهندسان عمران و معماری و سایر افرادی که در زمینه طراحی و مدلسازی سازه ها فعالیت دارند امری ضروری است. به همین منظور، بخشی از سایت ایران تکلا، به آموزش تهیه نقشه های شاپ (آموزش تهیه نقشه های کارگاهی) اختصاص داده شده است.
در این مقاله، با آموزش نقشه های شاپ و جزئیات آن ها و همچنین آموزش تهیه نقشه های شاپ در خدمت شما خواهیم بود. با ما همراه شوید!
نرم افزارهای شاپ دراوینگ
معمولا تهیه نقشه های کارگاهی، توسط یکی از نرم افزارهای کاربردی که بدین منظور ساخته شده است انجام می پذیرد. مهمترین نرم افزارهایی که در شاپ دراوینگ استفاده می شوند، عبارتند از:
نرم افزار تکلااستراکچرز (TeklaStructures)
تکلااستراکچرز (Tekla Structures)، محصولی از شرکت Trimble نرم افزاری جامع و فوق العاده برای مدلسازی حرفه ای انواع سازه های فولادی، سازه های بتنی، سازه های ترکیبی و شاپ دراوینگ (تهیه نقشه های کارگاهی) است. با استفاده از نرم افزار تکلا، می توان انواع سازه های عظیم از برج ها و استادیوم ها تا ساختمان های کوچک را در یک محیط جذاب و ساده مدلسازی نمود. همچنین، می توان با استفاده از نرم افزار تکلا، آبجکت های مختلف یک سازه از جمله فونداسیون، ستون ها، تیرها، انواع اتصالات، راه پله ها و … مدلسازی نموده و نقشه های شاپ (نقشه های کارگاهی) اجزای پروژه را با جزئیات بسیار زیاد و اطلاعات دقیق و کامل به صورت اتوماتیک تولید کند.
مخاطبان نرم افزار تکلا، مهندسان عمران، مهندسان معماری، مهندسان مکانیک، مهندسان سازه و تمامی افرادی هستند که نیازمند طراحی و مدلسازی یک پروژه هستند. اهمیت این نرم افزار به حدی است که امروزه در بسیاری از شرکت های عمرانی و کارخانه ها و کارگاه های ساخت اسکلت فلزی، از این نرم افزار برای مدلسازی و مدیریت فرآیندهای طراحی، مدلسازی، شاپ دراوینگ (تهیه نقشه های کارگاهی)، ساخت و نصب پروژه (نقشههای اجرایی) استفاده می گردد.
نرم افزار رویت (Revit)
عمده تمرکز ما در سایت ایران تکلا، بر آموزش نرم افزار تکلااستراکچرز است.
در ادامه، نمونه هایی از مدلسازی یک پروژه در نرم افزار تکلااستراکچرز را مشاهده می کنید:
پس از آنکه مدلسازی پروژه به پایان رسید، باید نقشه های کارگاهی پروژه مذکور تهیه و تنظیم و از آن ها خروجی گرفته شود. در زیر نمونه های از نقشه های کارگاهی تهیه شده توسط نرم افزار تکلااستراکچرز را مشاهده می کنید:
متره و برآورد
الف) تهیه مصالح مورد نیاز بر عهده کارفرما: در این روش، مصالح مورد نیاز، پس از محاسبه و اعلام توسط کارخانه، توسط کارفرما خریداری شده و درب کارخانه، تحویل انبار داده می شود.
ب) تهیه مصالح مورد نیاز بر عهده پیمانکار: در این روش، مصالح مورد نیاز، پس از محاسبه، توسط پیمانکار پروژه خریداری شده و در انبارهای کارخانه ذخیره می گردد.
آشنایی با نقشه های شاپ
نقشه های شاپ یا نقشه های کارگاهی، به مجموعه ای از نقشه ها گفته می شود که به عنوان خروجی از نرم افزارهای شاپ دراوینگ، (مانند نرم افزار تکلااستراکچرز)، در اختیار برشکاران، مونتاژکاران، سوراخ کاران و سایر افراد مربوطه قرار می گیرند. این نقشه ها حاوی تمامی اطلاعات و جزئیات مورد نیاز ساخت یک پروژه هستند. پس از تهیه نقشه های کارگاهی توسط شاپیست، نقشه ها در اختیار بخش های مختلف کارخانه و همچنین نصاب ها قرار می گیرد.
جزئیات این نقشه ها، بر اساس اطلاعات مورد نیاز در هر فرآیند، متفاوت است. در ادامه این مقاله، به صورت خلاصه، با انواع نقشه های شاپ و جزئیات آن ها آشنا می شویم.
در ادامه این آموزش، با بخش های اصلی یک نقشه شاپ آشنای می شویم. معمولا قطعات یک پروژه را به دو دسته اصلی زیر تقسیم بندی می کنند:
الف) پارت ها: کوچکترین اجزای تشکیل دهنده قطعات در یک پروژه هستند. در نقشه های شاپ، معمولا پارت ها را با عنوان Part یا Single Part مشخص می کنند و برای شناسایی بهتر، به هر کدام از آن ها، یک کد منحصربفرد اختصاص داده می شود.
ب) اسمبلی ها: اسمبلی ها، قطعات اصلی یک پروژه هستند که هر یک از آن ها، از دو یا چند پارت تشکیل شده است. مهمترین اسمبلی ها در یک سازه عبارتند از:
1 – تیرها (پروفیل های استاندارد یا تیر ورق ها)
2 – ستون ها (انواع ستون ها و باکس ها)
3- دستک ها
4 – اتصالات و …
در نقشه های شاپ، معمولا اسمبلی ها را با عنوان Assembly مشخص می کنند و برای شناسایی بهتر، به هر کدام از آن ها، یک کد منحصربفرد اختصاص داده می شود.
در ادامه این آموزش، مهمترین بخش های یک نقشه شاپ را با یکدیگر بررسی می کنیم:
بخش عنوان و تعداد اسمبلی
در بخش پائین و میانی نقشه های شاپ، عنوان و تعداد مورد نیاز از اسمبلی مورد نظر و همچنین محل قرارگیری آن در پروژه، درج شده است. برای مثال، در نمونه ای از نقشه شاپ که در شکل زیر آورده شده است، کد اختصاصی اسمبلی، V1C5/1 (یک ستون است) و تعداد مورد نیاز از آن در کل پروژه، 1 عدد است و مکان قرار گیری آن در پروژه، آکس 3D است.
همانگونه که قبلا گفته شد، در نقشه های شاپ (نقشه های کارگاهی)، به هر پارت (Single Part) و هر اسمبلی (Assembly)، یک کد منحصربفرد اختصاص داده می شود. این کدها اهمیت بسیاری در فرآیند ساخت و نصب پروژه دارند. در تصاویر زیر، می توانید نمونه ای از کدها را در نقشه های شاپ مشاهده کنید.
جدول جزئیات نقشه های شاپ
معمولا در پائین هر نقشه شاپ، یک جدول ترسیم شده است که اطلاعات مفیدی در مورد آن نقشه و جزئیات آن را در اختیار سازندگان پروژه قرار می دهد. نمونه ای از چنین جداولی را می توانید در تصویر زیر مشاهده کنید:
همانگونه که در این جدول مشاهده می کنید، اطلاعات مفیدی در مورد کامپوننت مورد نظر داده شده است:
1 – نام قطعه (اسمبلی) که در این مثال خاص، یک ستون است و با کد V1C5/1 مشخص شده است.
2 – تعداد مورد نیاز از قطعه مورد نظر (No. Required) که در این مثال خاص، 1 عدد است.
3 – وزن کل قطعه که در پائین ترین سطر جدول درج شده است و در این مثال خاص، 1711.1 کیلوگرم است (حدود 1.7 تن)
4 – در قسمت میانی جدول و در بخش اسمبلی لیست (Assembly List) نیز لیست تمامی اجزای به کار رفته در اسمبلی مورد نظر ذکر شده است. این لیست، شامل نام یا برچسب هر پروفیل (Mark)، نوع پروفیل (Profile)، جنس پروفیل (Material)، تعداد مورد نیاز از آن پروفیل (No)، طول (Length)، مساحت (Area) و وزن (Weight) آن پروفیل است.
جدول مشخصات پروژه
در بخش پائین و سمت راست نقشه های شاپ نیز معمولا مشخصات پروژه، پیمانکار، نام فرد یا شرکت طراحی و همچنین نام فرد یا شرکتی که شاپ پروژه را انجام داده، عنوان شده است.
انواع نقشه های شاپ
در بخش زیر، با برخی از مهمترین نقشه های شاپ آشنا می شویم:
نقشه های برشکاری، مونتاژکاری و سوراخکاری
در نقشه های برش، عمدتا ابعاد و جزئیات مورد نیاز برای هر پارت (Single Part) ذکر شده است و برشکار، بر اساس آن، تعیین می کند که از چه ورق هایی و با چه ضخامت و ابعادی باید استفاده نمود. عمدتا در سازه های فلزی از ورق های ST37 و ST52 استفاده می شود. ورق های ST52 مقاومت بیشتری نسبت به ورق های ST37 دارند و هزینه آن ها نیز بالاتر است. بر این اساس، برشکار باید به نوع ورق هایی که باید برش داده شوند دقت نماید. همچنین، برشکار باید به گونه ای ورق ها را برش دهد که کمترین پرت ورق بدست آید. در جدول جزئیات هر نقشه شاپ، می توانید به متریال استفاده شده در هر قطعه را بیابید (شکل زیر)
همچنین، نسخه ای از نقشه های شاپ، در اختیار مونتاژکاران قرار می گیرد که حاوی اطلاعات مورد نیاز برای اتصال تسمه ها و پلیتها برای ساخت قطعات پروژه (تیرها، ستون ها، دستک ها و …) است.
در پروژه های اسکلت فلزی پیچ و مهره ای، قطعات و پلیت ها باید سوراخ کاری شوند تا هنگام نصب بتوان آن ها را توسط پیچ و مهره به یکدیگر متصل نمود. عمده ترین فرآیند سوراخ کاری در یک پروژه، به سوراخ کاری تیرها، بیس پلیت ها (کف ستون ها) و اسپلایس ها (پلیت های اتصال) اختصاص دارد. برای سوراخ کاری این قطعات، لازم است محل سوراخ و قطر آن را بدانیم. به همین منظور، جزئیات مربوط به این کار در نقشه های شاپ قطعات درج شده است و سوراخ کاران موظف هستند ابتدا بر اساس این نقشه ها، مرکز سوراخ ها را علامت گذاری کرده و سپس با مته هایی که قطر آن ها مطابق با قطر سوراخ درج شده در نقشه های شاپ است، اقدام به سوراخ کاری قطعات نمایند. در تصاویر زیر، برخی از نقشه های شاپ را مشاهده می کنید:
نمونه ای از نقشه شاپ تیرها:
نمونه ای از نقشه شاپ یک تیر
نمونه ای از نقشه های شاپ ستون ها:
نمونه ای از نقشه های شاپ دستک ها:
نمونه هایی از نقشه های شاپ اسپلایس ها:
نمونه ای از نقشه شاپ یک Top Plate
نمونه ای از نقشه شاپ یک پلیت اتصال ستون به ستون:
نمونه نقشه های شاپ راه پله:
نمونه نقشه یک BasePLate (پلیت اتصال ستون به فونداسیون):
نقشه های نصب
نوع دیگری از نقشه های شاپ که برای اجرای پروژه استفاده می گردد، نقشه های نصب هستند که توسط شاپیست تهیه و در اختیار نصابان قرار می گیرند. در این نقشه ها، پلان کلی پروژه به همراه اطلاعات مورد نیاز در مورد تعداد و موقعیت قطعات آورده شده است و نصاب با استفاده از این اطلاعات، هر قطعه را در مکان خود نصب می نماید. خصوصا در پروژه های بزرگ که از تعداد قطعات بسیار زیادی تشکیل شده اند، استفاده از این نقشه ها مانع سردرگمی یا خطا در نصب می شود.